Parafia Ścięcia św.  Jana Chrzciciela

16 marca 2024

W naszej parafii Gorzkie Żale odprawiane są w okresie Wielkiego Postu, w niedzielę po mszy. św. o godz. 10.25 w Debrzycy, a w Grobnikach o godz. 16.00

Gorzkie Żale to popularne w Polsce nabożeństwo wielkopostne, połączone z wystawieniem Najświętszego Sakramentu i kazaniem pasyjnym.

Są nabożeństwem rdzennie polskim. Ich melodia odznacza się niezwykłą prostotą rytmiczną i symetrią budowy, gdyż stosuje się do architektoniki wiersza lub zwrotki poetyckiej. Całość utrzymana jest w tonacjach kościelnych i bardzo zbliżona do psalmodii gregoriańskiej, podobnie jak np. psalmy nieszporne.

Powstanie Gorzkich Żalów łączy się ściśle z historią Bractwa św. Rocha przy kościele Świętego Krzyża w Warszawie (XVII wiek), gdzie posługę duszpasterską pełnili i pełnią Księża Misjonarze św. Wincentego à Paulo. Bractwo to było najbardziej czynne wśród innych stowarzyszeń, zwłaszcza na polu charytatywnym i liturgicznym, o czym świadczy rola, jaką odegrało podczas zarazy, która miała miejsce w latach 1624-25, kiedy to zginęła 1/6 mieszkańców Warszawy. W protokole Bractwa z 1699 r. czytamy, że: „...odznaczało się wzorowym przykładem w służbie Bożej (...) i należy się wdzięczność, że w Kościele Bożym z rozpamiętywania Męki Pańskiej przy odśpiewywaniu w języku naszym tzw. Gorzkich Żali, mnogie pożytki duchowe wypływają” (s. 115).

Mając na uwadze możliwość udziału jak największej ilości wiernych w nabożeństwie pasyjnym, ówczesny proboszcz parafii Świętego Krzyża w Warszawie - ks. Michał Bartłomiej Tarło, postanowił przy świętokrzyskiej świątyni wprowadzić nabożeństwo Gorzkich Żalów. Troskę o to nabożeństwo powierzył Bractwu św. Rocha, a zwłaszcza jego promotorowi - ks. Wawrzyńcowi Stanisławowi Benikowi. Trzeba podkreślić, że ks. W. S. Benik był nie tylko autorem, lecz także redaktorem i wydawcą Gorzkich Żalów. Napisanie ich i wydanie nie zajęło mu zbyt wiele czasu. Już bowiem w lutym 1707 r. ukazał się gotowy tekst do druku, pt. Snopek Miry...

Stolica Apostolska nie tylko pozwoliła na odprawianie Gorzkich Żalów, ale także udzieliła odpustów cząstkowych lub zupełnych.

O popularności Gorzkich Żalów w całej Polsce niech świadczy fakt, że w przeciągu zaledwie pół wieku ukazało się przynajmniej piętnaście wydań, co na ówczesne czasy było bardzo dużym osiągnięciem. Dokonano też przekładów na języki: litewski, francuski, niemiecki, angielski i inne.

O Gorzkich Żalach powiedziano, że „nie mają sobie równych w świecie”.

Nic więc dziwnego, że wiele osób przybywających z zagranicy urzeczonych jest tym nabożeństwem. Achille Ratti, późniejszy papież Pius XI, pełniąc w Warszawie po I wojnie światowej obowiązki nuncjusza apostolskiego, bardzo często uczęszczał do kościoła Świętego Krzyża, gdzie uczestniczył w nabożeństwie Gorzkich Żalów. Biorąc czynny udział w nabożeństwie Gorzkich Żalów, których melodia nigdy nie uległa zasadniczej zmianie, mamy świadomość, że jest to melodia żalu i skruchy, która mękę Chrystusa stara się wyrazić w konkretnych formach przemawiających do każdego serca i każdej duszy ludzkiej.

W roku 2007 obchodzony był jubileusz 300 lecia powstania tego nabożeństwa.

Gorzkie Żale rozpoczynają się Zachętą (lub inaczej Pobudką), później następuje wzbudzenie Intencji. Następnie śpiewa się Hymn i dwie pieśni:

- Lament duszy nad cierpiącym Jezusem

- Rozmowa duszy z Matką Bolesną

Na koniec śpiewa się 3 razy:

"Któryś za nas cierpiał rany, Jezu Chryste, zmiłuj się nad nami!"

Po tym może nastąpić kazanie pasyjne.

Na koniec celebrans błogosławi Najświętszym Sakramentem.

Nabożeństwo Gorzkich Żalów dzieli się na trzy części.

W każdą niedzielę Wielkiego Postu odprawia się jedną część.

Zachęta rozpoczynająca każdą z części jest taka sama.

Czyli przez kolejne niedziele odmawiamy całe Gorzkie Żale 2 razy:

I Niedziela Wielkiego Postu - Część 1

II Niedziela Wielkiego Postu - Część 2

III Niedziela Wielkiego Postu - Część 3

IV Niedziela Wielkiego Postu - Część 1

V Niedziela Wielkiego Postu - Część 2

Niedziela Palmowa - Część 3

Źródło: Fragmenty artykułu Ks. Józefa Dąbińskiego "Gorzkie Żale, przybywajcie..."